Türkiye onu en çok, “Kayıp Şehir” ve “Poyraz Karayel” dizilerindeki performansıyla tanıdı. Akabinde “Kayıp”, “Son”, “Secrets”, “Öğretmen”, “Dip”, “Kara” üzere birçok Türk dizisinde pek çok karaktere hayat verdi. 2014’te “Silsile” sinemasıyla sinemaya adım attı. BBC’nin “The Serpent”dizisinde bir kısım başrollüğü üstlendi. En son 22 ülkede izleme listelerinde bir numarada yer alan İspanyol üretimi “La pasión turca”da başrolde oynadı.
Oyuncu ve müzisyen İlker Kaleli, bu yıl 61’incisi düzenlenen Milletlerarası Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nin Ulusal Uzun Metraj Sinema Yarışması’nın heyetlerinden.
Kaleli’yle Altın Portakal’ı, Türkiye’deki ve dünyadaki dizi bölümünün gelişimini, tabir özgürlüğü problemini konuştuk.
Türkiye’nin en uzun periyodik, en itibarlı sinema şenliklerinden Altın Portakal’ın heyet üyesisiniz. Öncelikle bu teklif nasıl geldi ve nasıl dahil oldunuz?
Düzenleme komitesi menajerime ulaşmış, bu türlü bir istekleri olmuş. Keyifli oldum alışılmış. O periyot görüşmekte olduğum birkaç proje vardı. Şimdi ismi konmamıştı. Altın Portakal’ın da bu manada bir modülü olmak istediğim için heyet üyeliğini kabul ettim.
‘GÖLGELENMEMELİ’
Geçen yıl yaşanan tartışmaların üzerine, kabul etme evresinde bir çekince yaşadınız mı?
Hayır, hiç yaşamadım. Altın Portakal çok esaslı bir şenlik. Uzun yıllardır devam eden, Türk sinemasına birçok isim, yeni sinema, yeni anlatım üslupları kazandırmış, yurtdışında da hürmet gören, ilgi gören bir şenlik. Her şenliğin, her tertibin tarihinde bir şeylerin aksadığı, bir şeylerin yanlış anlaşıldığı ya da yanlış tabir edildiği, bazen tansiyonların, yaşandığı, çatışmaların yaşandığı periyotlar olmuştur. O manada, bir iki yaşanmış tatsızlığın, markalaşmış bir şenliği gölgelemesi kelam konusu değil. Yıllardır daima olarak yaşanan bir sorun olsaydı, natürel ki dönülüp bir bakılması gerekirdi. Her olayın iç yüzü vardır. Hayatta hiçbir şey göründüğü üzere değil. İçeride ne yaşandığını içeride olanlar bilir. Bunun dışındaki her şey spekülasyondan ibarettir benim için. Lakin burada kıymetli olan tek şey, Altın Portakal üzere bir şenliğin, baskı, sınırlama, sipariş üzerine konumlanmayacağı, durum almayacağı ve duruşunu değiştirmeyeceğidir.
Bakanlığın müdahalesi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Sipariş dememin sebebi o. Bakanlığın misyonu, kendisine nazaran uygun şartlar oluştuğunda bir sineması desteklemek, kendisine nazaran uygun şartlar oluşmadığında desteklememek değil. Bu ülkemizin en değerli şenliklerinden biri. Onu da işin organizatörlerine, işi bilenlerine teslim edilmesi gerçek olur.
‘SORUN BÜYÜK’
Türkiye’de raporlarla da sabitlenen bir “sanatsal söz özgürlüğü” sorunu var. Sansür ve otosansür, üretim içerisindeki her kişi için büyük bir sorun değil mi?
Derin, uzun, hepimizin uzun yıllardır maruz kaldığı bir husus. Mevzuyu sadece burada sanatla sınırlamamak gerekir. Genel olarak tabir özgürlüğü konusunda bir sorun var. Sanat dediğimiz şey her toplumda kendi kimliğini yansıtan, o kültürden doğan, o kültürün gereksinimlerine, ömrüne, geleceğine ışık tutan bir mefhum. Sanat, yalnızca sanat olsun diye yapılan bir şey değil. Rastgele bir şeyden yana taraf tutmak, rastgele bir gerçekliğin yahut hayal gücünün bir kısmını baskılayıp bir kısmını görünür kılmak değil. Sanatın tarifine alışılmamış olan bir şey. O denli olan şey, olsa olsa propaganda olur.
Peki genel manada sanatın dünyada geldiği yeri nasıl görüyorsunuz?
Dünyaya baktığım vakit, sadece Türkiye’ye mahsus bir şey değil, dünyada müzik ve görsel sanatlarda bir gerileme var. Bunu neye nazaran söylüyorum, bilimle yan yana koyunca söyleyebiliyorum. Sinemayı saymazsak, bilimin 100 yılda katettiği uzaklığın onda birini katetmedi sanat son yüzyılda. Bir yerlerde bir sorun var. İster kapitalizm deyin, ister teknolojinin istikamet verdiği toplumlara dönüşmemiz deyin. Toplumsal medya ve telefona bağımlılığın insanların gerçeklik algılarını nasıl etkilediğini, nasıl biçimlendirdiğini ve sanattan ne talep edecekleri konusunda ne kadar eksik kaldıklarını ortaya çıkardı bence. 60-70 yıl evvel bir oyuna, bir konsere gittiğiniz vakit, bir şiir, roman okuduğunuz vakit ortalama bir yurttaş onun kalitesini aşağı üst hissedebilecek ve tartabilecek durumdaydı. Artık artık insanlara, ne veriliyorsa onu aldıkları bir devirdeyiz. Sanata olan muhtaçlığın yerini cümbüş kültürü almaya başladıysa sorun büyük.
‘ÖZENTİLİĞİ BIRAKMALIYIZ’
Altın Portakal’ın basın toplantısında şöyle bir cümle kurmuştunuz: “Artık ülkelerin hudutlarının, ekonomik ve askeri güçten çok, kültürel olarak en güçlünün belirlendiği bir çağdayız” demiştiniz. Biraz deşsek bu cümleyi, tam olarak ne söylemek istediniz?
Bunun çok örneği var. En yakın örneği müzikten verebiliriz. “Rap müzik” bile arabeskin yerini almaya başladı. Rock müzik öldü ölecek, uzun vakittir can çekişiyor.
Bizim geçmişimizde ABD’nin yaşadığı üzere köle tacirliği üzerine medeniyet inşa etme üzere bir kültürümüz yok. Orada ezilen, öteki olmuş ve dışlanmış tarafın, kendi içerisinde cazı, blues’u, “rhythm and blues”u yaratması ve sonrasında da hip-hop/rap’e evrilen bir söz bulması onlar açısından çok mantıklı ve yepyeni. Form olarak onu alalım, tamam. Lakin senin kültürün neydi, Buranın müziği neydi? Buranın şiiri neydi, şairi kimdi? Bu coğrafyanın geçmişinde neler yaşandı? Sen kendi sesini, kendi lisanını, kendi cümleni bulabildin mi? Bunları bulduysan ve bunları ilerletiyorsan yeni jenerasyon olarak, yanına rap müziği de koy. Kültürel erozyona uğramak aslında bu türlü bir şey. Koloni ülkelerinde yaşanır bu türlü şeyler. Esir pozisyonuna düşmüş ülkelerin halkları, güç olarak kendilerinden üstün olan ülkenin kimliğini benimsemek zorunda kaldı. Şu an bizim bunu neredeyse bilmeden ve istekli olarak yapmamız, bana çok saçma geliyor. Biraz da ayıp oluyor. Bu ülke dün kurulmadı. Bu toprakların bilinen 5-6 bin yıllık tarihi var, 10 bin yıl öncesinden kalıntılar çıkıyor. Burası o denli rastgele bir yer değil. Dışarıda memnunluk arayacağımıza, biraz dönüp içeriye bakmamız lazım. İçeride yapacak çok şey var zira. Her şeyden evvel kendimizi öğrenmemiz gerekiyor. Ortalıkta dolanan ve pompalanan birtakım hülyalar var. Herkes olduğunun dışında birisi olmak için çok istekli ve meraklı. Kendin olmak varken neden bir diğeri olasın, biz bu patinaja nerden düştük, neden bu kadar kendimizi aşağılar olduk bir bakmak gerekiyor. Uyanmamız gerekiyor. Biraz özentiliği, cahilliği bırakmamız gerekiyor. Artık top, tüfek, mancınıkla olmuyor. Ancak yeniden döner dolaşır eğitim sistemine, iktisada bağlarız, işin gideceği yer de muhakkak zaten…
‘BİR ŞEY ANLAMADIK’
Türkiye’de en son, “Kara” dizisinde rol almıştınız lakin çok kısa sürdü. Neden kısa sürdü? Reytinglerden ötürü mı?
Hayatımda birinci sefer bir diziye başlayıp, sebebini bilmediğimiz bir halde ikinci kısmının apar topar yayın akışından ve bütün tanıtım fragmanlarının kaldırılmasına şahit olduk. Tarih bile verilmeden alakasız bir vakitte, bütün diziler reyting yarışına 21.00’de girerken bu dizinin 22.30’da tekrar yayına sokulmasını, üstüne durduk yere isminin değiştirilmesini birinci sefer gördüm. Çektiğimiz kimi sahneler de yayınlanan kısımlardan çıkartılmıştı. Biz bir şey anlamadık açıkçası. Rastgele bir açıklama da yapılmadı.
‘HİKÂYE ANLATICILIĞINI TERK ETTİK’
Türkiye dışında yabancı üretimlerde da rol alıyorsunuz. The Serpent’ta kısım başrolü oynamıştınız. İspanyol üretimi La pasión Turca’da başroldesiniz. Yurtdışında ve Türkiye’deki dizi kesimi ortasındaki farklılıkları, her ikisinde de yer alan bir aktörden dinlemek isteriz.
Nereden baktığınıza nazaran değişiyor. Yalnızca benim çalıştığım ülkelerdeki üretimlerden bahsetmiyorum. Dünya, bence teknik manada set konusunda bizimle yarışacak durumda değil. Biz çok daha ilerideyiz. Set matematiği, tertibi, çekim pratiği üzere bahislerde çok tecrübelendik. Bizim dizi kültürümüz süratli tüketime dayalı. Uzun vadeli dizileri çok kısa müddette çekiyoruz. Bu alışılmış beşere muazzam deneyim kazandırıyor. Her durumda çalışmak zorundasınız. Dünyada hiçbir ülkede diziler bu türlü çekilmiyor.
Bu hem uygun bir şey hem de çok makûs bir şey. Ne yapmak istediğinizle ilgili… Yurtdışında çalıştığım üretimlerdeki beşerlerle konuştuğum vakit, buradaki çalışma sistemini anlattığım vakit ağzını kapatamıyor beşerler. “Mümkün değil, çekemezsiniz” diyorlar, inanmıyorlar. Onların o denli bir algıları yok. Hasebiyle aslında her sistem kendi olumlu ve negatif tarafını doğuruyor. Bu süratte dönen bir bölüm natürel ki popülariteye dayalı olacaktır.
Aramızdaki en kıymetli faktör, vakit. Bir projeye ayrılan ön hazırlık, çekim ve çekim sonrasına ayrılan vakit ve bu vaktin nasıl kullanıldığı. Onlar bu hususta çok ileride. Yaptığımız iş ucu açık bir okyanus. Ona vakit ayırmanız gerekiyor. Bir kıssayı herkes farklı üsluplarda anlatır. Kıssa anlatıcılığı manasında da ilerideler. Biz öykü anlatıcılığını bilmeyen bir toplum değiliz. Bunu terk etmiş toplumuz. Kendi hikâyecilerimizi terk eden bir toplumuz. Biz neden Batı’dan, Kore’den, Japonya’dan format bakıyoruz. Bu bana dokunuyor, üzüyor. Bana nazaran kendi kültürüne ihanettir bu. Sinemada da dizide de her düzgün kıssa düzgün bir senaryoyla başlar. Bir ayda yazılmış senaryoyla sete çıkmakla üzerinde birkaç yıl çalışılmış senaryo ortasında büyük fark var.
‘DUBLAJ İÇİN GÖRÜŞMEMİZ OLMADI’
La pasión turca’nın birinci dönemi altı kısım sürdü. İkinci dönem gelecek mi?
Bilmiyorum. Şu süreçte rastgele bir görüşmemiz olmadı.
Dizide İspanyolca konuşuyorsunuz lakin Türkçe dublajda farklı bir isim var. Siz yapmayı düşünmüş müydünüz?
İnanılmaz bir olay o. Haberim bile olmadı. Yayıncı kuruluş o denli uygun görmüş. (Gülüyor)… Oyuncunun performansı dediğiniz şeyin içinde sesi de var. Dublaj yapılıyorsa, en azından bir fikir alışverişi yapılması gerekiyor. Örneğin The Serpent’ta ulaştılar. “Siz yaparsanız çok keyifli oluruz dediler” yaptık.
Şu sıralar ne okuyorsunuz?
İki gün evvel Ayşe Övür’den Botter Apartmanı’nı bitirdim. Artık de Tarık Tufan’dan Şanzelize Düğün Salonu’nu okuyorum.
Daha çok hangi cinsleri okumayı tercih ediyorsunuz?
Roman seviyorum. Şiir de öteki bir mevzu. Romanların ortasında okuyorum bazen. Müzik yazarken falan yeterli oluyor, laf lafı açıyor. Biraz daha fonetik çağrışım üzerinden, söz akışı üzerinden ilerliyorum. Oynarken de sözlerin manası, tartımı falan değerlidir. Ekseriyetle senaryoda yazmayanı görmek için ne yazdığını âlâ anlamak gerek.
Dizi, sinema… Önümüzdeki süreçte bir çalışma var mı?
Var. Ağır bir devir. Bayağı bir proje okuduk, okuyoruz da. Biraz güç seçiyorum. Mümkün olduğunca birbirine benzemeyen, uyutmayan ve uyandıran, sıkıntısı olan, işlerde olmayı seviyorum. Bugüne kadar da iş yapmış olmak için iş yapmadım. İlerleyen günlerde tekrar buluşacağız.
Kaynak : Cumhuriyet.com
