Antalya Turizm Fuarı (ATF) 2024, Türkiye’nin önemli tarihçi ve yazarlarından Prof. Dr. İlber Ortaylı’yı ağırladı. Ortaylı, Türkiye’nin turizm geçmişinden günümüze kadar yaşanan gelişmeleri ve sektörün geldiği noktayı anlattı, katılımcılara tavsiyelerde bulundu.
Turizmin İlk Yıllarına Dair Gözlemler
1963 yılında turizme ilk adımlarını atan Ortaylı, o yıllarda Türkiye’de turizmle ilgili çalışmaların çok sınırlı olduğunu vurguladı. Basın Yayın ve Turizm Bakanlığı bünyesinde yalnızca 19 kişi görev yapıyordu ve bunlar arasında yabancı dil bilen kişi sayısı oldukça azdı. Ortaylı, dönemin eksikliklerine dikkat çekerek, Türkiye’nin turizm potansiyelinin yeterince bilinmediğini ifade etti.
Turizm Algısındaki Dönüşüm
O yıllarda Türkiye’de turizm kelimesinin bile pek duyulmadığını, hatta bazı milletvekillerinin turizmi “komünizm, sosyalizm gibi bir ideoloji mi?” olarak gördüğünü anlattı. Ortaylı, Avrupa’nın da İkinci Dünya Savaşı sonrası toparlanma sürecinde olduğunu, dolayısıyla turistik hareketliliğin henüz başlamadığını belirtti.
Türkiye’nin Keşfedilmemiş Güzellikleri
1966’da bir arkeoloji profesörü ve gazeteci bir çifti Türkiye’de gezdiren Ortaylı, o dönemki yol ve konaklama koşullarının zorluklarından bahsetti. Volkswagen Station aracıyla Türkiye’nin birçok bölgesini gezdiklerini ve yolculuklarının sık sık zorluklarla kesintiye uğradığını aktardı. Dönemin yetersiz konaklama imkânları, ahşap otellerin eksik hijyen koşulları, yerel insanların turizme yaklaşımı ve bölgeye gelen yabancıların yaşadığı zorluklar da Ortaylı’nın anlatılarında yer aldı.
Antalya’nın Eski Görkemi ve Turizmde Değişim
Antalya’nın o yıllarda dünyanın en romantik ve etkileyici şehirlerinden biri olduğunu söyleyen Ortaylı, bu bölgenin zamanla turistik talebin baskısı altında değiştiğini vurguladı. Antalya’da yerel doğal ve tarihi güzelliklerin korunması gerektiğini, ancak turizm gelişirken birçok alanın kaybedildiğini ifade etti. Ortaylı, turizm alanında yaşanan kontrolsüz gelişimin çevresel ve mimari kayıplara yol açtığını da belirtti.
Turizmin Türkiye’ye Etkileri ve Geleceğe Dair Perspektifler
Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın anlatımına göre, Türkiye’nin turizm yolculuğu iniş ve çıkışlarla dolu. Başlarda bir keşif süreci olarak başlayan bu serüven, günümüzde dev bir sektör haline gelmiş durumda. Ortaylı, geçmişteki tecrübeler ışığında, Türkiye’nin turizm alanındaki gelişiminde tarihi ve doğal mirasın korunmasının önemine vurgu yaptı.
Türkiye’de Turizm ve Turizmdeki Gelişmeler Üzerine Bir Değerlendirme
İlber Ortaylı’nın Bakış Açısıyla
1900’lerin başından itibaren turizm hareketleri dünya çapında hız kazandı; ancak İspanya’nın 1960’larda turizmle yaptığı atılım, büyük bir dönüşüm örneği olarak öne çıkar. İspanya’nın 1966 yılında vizesiz seyahat kolaylığıyla 10 milyon turist çekmesi ve 10 milyar dolara ulaşan geliri, dönemin şartları göz önüne alındığında, cidden dikkate değer bir başarıydı. İspanya’nın bu tutumu, Avrupa Konseyi üyesi olmasa bile, ülkeyi dışa açarak turizmin itici gücünü kanıtladı.
Bu örnek, Türkiye’nin de turizm alanında değerlendirebileceği önemli fırsatlar sunduğunu gösteriyor. Ancak altını çizmek gerekir ki, turizmde başarı için sağlam bir kültürel altyapı ve titiz bir planlama elzemdir; rastgele yatırımların ise sürdürülebilir bir turizmi zedeleyebileceğini unutmamalıyız. Türkiye, antik tiyatroları, tarihi mirası ve zengin kültürel çeşitliliği ile cazip bir ülke olsa da, sahillerde yapılan plansız otel yatırımları uzun vadede büyük risk taşır. Turizm gelirlerinin ülkenin ekonomik kurtuluş reçetesi olarak görülmesi de yanıltıcıdır. Turizm elbette ekonomiyi destekler, istihdam sağlar; fakat 80 milyonluk bir ülkenin ana kalkınma motoru olamaz.
1980’lerde Turgut Özal’ın sıfır faizli kredi politikası ile otel yatırımlarını teşvik etmesi, birçok müteahhit ve yatırımcıyı sektöre çekmişti. Ancak, bu yatırımların uzun vadeli planlama eksikliğinden kaynaklanan kalite sorunları beraberinde getirdi. Ayrıca, Türkiye’nin kıyı sahalarının sınırlı olması ve çevre politikalarının yetersizliği, turizmin sürdürülebilirliği açısından çözülmesi gereken ciddi meselelerdir. Marmara Denizi’nin kirliliği veya Karadeniz kıyılarının turizm potansiyeli eksikliği gibi sorunlar varken, Akdeniz ve Ege sahillerinin korunarak akıllıca geliştirilmesi elzemdir.
Türk Müzeleri ve Turizm Rehberliği Üzerine Eleştiriler
Müzelerdeki tarihi eserlerin envanterinin düzenli yapılmaması ve bilimsel araştırmalara yeterince açılmaması büyük bir eksikliktir. Örneğin İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne her yıl binlerce eser ekleniyor, ancak bu eserlerin sağlıklı bir şekilde sergilenmesi ve müzenin yükünü kaldırması giderek zorlaşıyor. Sergi düzenlemeleri yetersiz kalmakta ve uygunsuz yerleştirmeler tarih bilincini olumsuz etkileyebilmektedir. Ayrıca, İran gibi komşu kültürleri tanımayan bir Türk turizm rehberinin bilgi eksikliği barizdir; rehberlerin kendi bölge kültürlerinin ötesine de hakim olmaları, mesleki kalite açısından gereklidir.
Rehberlikte Dil ve Kültür Eksiklikleri
Turizm rehberliği, salt dil bilgisi ile ölçülemez; ancak dil bilmeyen rehberlerin bu hizmeti yeterince sunamadığı ve hatta mihmandarlıkta yetersiz kaldığı bir gerçektir. Rehberlerin öncelikle kendi dillerini, Türkçeyi iyi bilmesi şarttır; ardından yabancı dillere ve diğer kültürlere yönelik kendilerini geliştirmeleri, Türkiye’yi en iyi şekilde temsil etmeleri açısından elzemdir.
Gastronomi Bilgisinin Önemi
Bir rehberin Türk mutfağına hakim olması, aynı zamanda yabancı mutfak kültürlerini de bilmesi gereklidir. Bu bilgi, turistin gastronomi beklentilerini karşılamada büyük rol oynar. Ancak üzülerek belirteyim ki, Türkiye’de yabancı kültürlere öykünme eğilimi (Oktoberfest, Halloween gibi etkinlikler) artıyor; kendi mutfağımızın tanıtımında ise hala yeterince yol katedemedik. Türk mutfağı, yerli ve yabancı turistlere daha geniş bir perspektifle tanıtılmalı; zira bu zenginlik, ülkemizin tanıtımı için önemli bir kaynaktır.
