Haritacılık Müzesi, Türkiye’nin tek milli haritacılık kurumu olan Harita Genel Müdürlüğü’nün kurulmasından itibaren kurumda misyon almış işçi tarafından kullanılan, geçmişe şahitlik etmiş ölçme aletleri ve makineler, haritalar ve haritacılıkla ilgili öteki nesnelerle harita tarihini gelecek nesillere aktarıyor.
Milli Savunma Bakanlığı Harita Genel Müdürlüğünün Cebeci Kışlasında konuşlu Haritacılık Müzesi birinci olarak, 1928’de Albay Abdurrahman Aygün’ün katkılarıyla “Alet Müzesi” ismi altında oluşturuldu. Lakin bu teşebbüs vakitle bilinmeyen nedenlerle yeteri kadar sürdürülemedi ve müzenin faaliyeti durduruldu. 1971’de periyodun Harita Genel Müdürü Korgeneral Şükrü Olcay tarafından müzenin yine faaliyete geçmesi gündeme geldi. Arşivlerdeki tarihi harita, gereç ve aletler alınarak, 2 Mayıs 1971’de müze yine açıldı.
Mevcut binasındaki eser sayısı 1990’dan itibaren 670’e çıkarılan müzede 2003’te Harita Genel Müdürlüğünün kurucusu Korgeneral Mehmet Şevki Ölçer anısına, müzenin girişinde özel kısım hazırlandı.
Bu kısımda, Türkiye’de çağdaş haritacılığı başlatan ve “modern Türk haritacılığın mimarı” olarak kabul edilen kurucu ve birinci Genel Müdür Korgeneral Mehmet Şevki Ölçer’e ilişkin okul diploması ve nişanlarının yanı sıra makam masası, koltuğu, kendisine ilişkin ölçüm aletleri, şahsi eşyaları ile Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak tarafından gönderilen telgraflar yer alıyor.
Resim galerisi, tarihi haritalar ve ölçme aletleri kısımlarından oluşan müzenin tarihi kabartma haritalar kısmında, 1880-1895 yılları arasında Harp Okulu harita sınıfı öğrenci ve öğretmenleri tarafından yapılan kabartma haritalar yer alıyor. Deniz kumu, reçine, ahşap ve gibisi gereçten büsbütün el emeğiyle yapılmış, Osmanlı Devleti’nin farklı bölgelerine ilişkin kabartma haritalar, devrinin birinci örnekleri kabul ediliyor.
TÜRK ÇAĞDAŞ HARİTACILIĞININ BİRİNCİ ÖRNEĞİ: ESKİŞEHİR HARİTASI
Müzenin kağıt haritalar kısmında, 19’uncu yüzyıldan günümüze değişik teknik ve ölçeklerde çeşitli gayeler için üretilmiş haritalar yer alıyor. Osmanlı Devleti’nin en geniş hudutlarına ulaştığı periyodu yansıtan “Osmanlı Devleti Genel Haritası” da bu kısımda sergilenen değerli haritalar ortasında dikkati çekiyor.
Yine bu kısımda, Türk çağdaş haritacılığının başlamasıyla bir arada birinci üretilen 1896 tarihli ve 1/10.000 ölçekli Eskişehir Haritası sergileniyor.
1921’de Kurtuluş Savaşı devam ederken, ordunun savaşta gözü durumunda olan mevcut haritaların yetersiz kalması sonucu Atatürk’ün buyrukları doğrultusunda hazırlanan “Sakarya Haritası” da bu alanda yer alıyor. Savaşın kazanılmasında büyük yararı olan ve 20 gün içinde hatırlanan 1/100.000 ölçekli bu harita, müzenin en çok dikkat çeken yapıtları ortasında yer alıyor.
ANKARA’NIN 1924’TE HAZIRLANAN BİRİNCİ KENT PLANI
Müzede, Ankara’nın 1924’te hazırlanan birinci kent planı da sergileniyor. Planda, başkentteki kamu binalarıyla Sıhhiye, Ankara Palas Oteli, Hacı Bayram Mescidi, Hamamönü, Ankara Kalesi, At Pazarı ve Hacettepe Mahallesi üzere Ankara’nın eski devirlerini yansıtan yerleri görülebiliyor.
Müzede bunların yanında 1885’ten günümüze haritacılık alanında kullanılan çeşitli aletler de yer alıyor. Bunlar ortasında, Osmanlı Padişahı Sultan Abdülaziz’in oğlu Yusuf İzzettin Efendi tarafından müzeye armağan edilen kendine ilişkin 114 kesim pergel ve sulu boya kadrosu ön plana çıkıyor.
TÜRÜNÜN TEK ÖRNEĞİ HARİTACILIK MÜZESİ’NDE
Yine bu kısımda, İkinci Dünya Savaşı öncesi 1938’de Almanya’dan satın alınan fotogrametri aleti de sergileniyor. Periyodun en uygun fotogrametri aletlerinden biri kabul edilen alet, İkinci Dünya Savaşı sonrasında üretici firmanın da savaştan etkilenerek dağılması ve tıpkı modeli bir daha üretememesi nedeniyle, “türünün tek örneği” olma özelliği taşıyor.
Müzede, haritalar ve aletlerin yanında bir de fotoğraf galerisi de yer alıyor. Galeride, haritacı ve asker ressamların yaptığı tabloların yanı sıra Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifi üzerine, 1938-1943 yılları ortasında 6 yıl devam eden “Yurt Gezileri” programı kapsamında, devrin ünlü ressamlarının Anadolu’nun çeşitli vilayetlerinde yaptığı tablolardan 22’si sergileniyor. Abidin Dino, Eşref Üren, Mahmut Cuda ve Ayetullah Sümer üzere ressamların yaptığı tablolar, devrin Türkiye’sini anlatması bakımından doküman niteliği taşımasıyla birlikte periyoda ilişkin ömür, mimari ve coğrafyaya da ışık tutuyor. İçerdiği yapıtlarla kendi alanında Türkiye’de tek olma özelliğine sahip Haritacılık Müzesi, ziyaretçilerini bekliyor.
