Refik Anadol Studio‘nun hazırladığı müze kapsamında Living Encyclopedia (Yaşayan Ansiklopedi): Large Nature Model (LNM) oluşturuldu.
Dataland, LNM projesi ve yapay zekanın gelişimine ait açıklamada bulunan Anadol, sanat dünyasının uzun müddettir dijital sanatı kör noktaya yerleştirdiğini belirterek, “Benim üzere sanatkarlar bilgisayar, yazılım, bilgi, yapay zeka kullanan bireyler, genelde sanat dünyasından bir biçimde kopmuş bir haldeydi. Sanıyorum projelerimizin yarattığı en büyük yararlardan bir tanesi de bilhassa dijital sanatları hayal eden insanların önünü açması oldu. Eşim Efsun’la bir arada biz de Dataland Müzesi ile hayali olan sanatkarlara dijital sanatların daha yeterli anlaşılması, gösterilmesi ve yapıtların sergilenmesi için bir imkan sağladık.” tabirlerini kullandı.
“NİYETİM YAPAY ZEKAYI 21. YÜZYILDA BİR ANSİKLOPEDİ OLARAK KULLANMAK”
Anadol, müzenin yaklaşık iki yıllık bir çalışmanın eseri olduğunu aktararak, bu müddet içinde hem yer dizaynlarını hem de art planda yatan yapay zekayı ürettiklerini söyledi.
Üretim sürecinde ise hem etik bilgi hem de etrafa ziyanı olmayan bilişim gücünü kullandıklarının altını çizen Anadol, “Özellikle Google grubuyla yaptığımız iş iştiraki sayesinde geri dönüşebilir güçle çalışan bir servisi kullanarak, tabiata ziyan vermeden, doğayı en uygun söz edebilen yapay zekayı üretmeye çalıştık.” diye konuştu. Refik Anadol, büyük müze ve kurumlardan 500 milyondan fazla datayı etik olarak topladıklarını belirterek, şunları kaydetti:
“Bunun içerisinden 2,5 milyon tanesi, tek tek grubum tarafından denetim edilerek, onaylanmış bir bilgi setine dönüştürüldü. Daha sonra bu data seti, geçtiğimiz hafta beta sürümünü kullanıma açtığımız Yaşayan Ansiklopedi ismiyle birinci kere izleyicimizle buluştu. Yaklaşık 3 bin kişi şu an deniyor. Niyetim yapay zekayı 21. yüzyılda bir ansiklopedi olarak kullanmak.”
“YAŞAYAN ANSİKLOPEDİ, DÜNYA DEVLERİNDEN GERİ KALMAYACAK BİR SİSTEM”
Dataland Müzesi’ni Los Angeles kent merkezinde konumlandırdıklarını söyleyen Refik Anadol, “Walt Disney Konser Salonu, The Broad Müzesi, MOCA Müzesi üzere Los Angeles’ın en güçlü kültür koridoru olarak bilinen bir yolun üzerindeyiz. Bina, mimar Frank Gehry’e ilişkin bir tasarım olan The Grand LA. Gehry, bu yapıyı tasarlarken rastgele bir bina olmasını değil içerisinde geleceğe dair kültür barındırmasını hayal etmiş. Burada o denli bir hayal gücünü fizikî dünyaya yansıtmaya çalıştık ki; herkes bu müzenin kente katacağı pahanın farkında.” değerlendirmesinde bulundu.
Anadol, müzenin birinci standında yağmur ormanlarına dair bir data seti kullanacaklarını söz ederek, Şubat 2025’te bu projenin devamı niteliğinde bir öbür projeyi Türkiye için hazırlayacaklarını lisana getirdi. Dataland’in birinci projesi Yaşayan Ansiklopedi’nin “ChatGPT”, “Sora” ve “Midjourney” üzere yapay zeka araçlarıyla rekabet edebileceğine dikkati çeken Anadol, projeye dair şu bilgileri verdi:
“Müzeyi fizikî olarak kuruyoruz fakat bilhassa burada niyetim yalnızca bir fizikî tecrübe değil. Bu yapay zekanın anlaşılabilir, okunabilir, duyulabilir, görülebilir olmasını hayal ediyordum. Bu yüzden takımımla bir arada, bir yıldır LNM ismiyle yeni sistemi kodladık. Bu yapay zeka sistemi, dünya devlerinden geri kalmayacak düzeyde kompleks bir sistem. Google ve Nvidia takımının de çok büyük takviyesini aldık. Bu sistemde dörtten fazla büyük lisan modeli tıpkı anda bizim için dinleyebiliyor, konuşabiliyor, paylaşabiliyor, internette arayabiliyor, sorduğumuz soruyu derinleştirebiliyor.
LNM, üç etkileşim modu sunuyor. Araştırma modunda detaylı ekosistemlere dalabilir, gerçek vakitli hava durumu simülasyonlarını keşfedebilir ve çevresel datalarla etkileşim kurabilirsiniz. Oluşturma modu’nda, metin istemlerine dayalı olarak flora, fauna ve mantarların bilimsel yanlışsız imgelerini üretebilirsiniz. Dream mode ise gelişen görünümler, görseller ve tabiat sesleri ortasında meditatif bir seyahat sunar; sakinlik ve ilişki için bir alan yaratır.”
“ÜZÜLDÜĞÜM ANLARDAN BİRİYDİ, ÖDÜLÜMÜ ALMAYA GİDEMEMİŞTİM”
LNM’yi düşünen bir ansiklopedi olarak tanımlayan Anadol, “Sanat üretirken yapay zekaya ‘düşünen fırça’ diyordum. Artık de düşünen bir ansiklopedi, düşünen bir kitap, düşünen bir defter, düşünen bir kütüphane diyebiliriz.” diye konuştu.
Sanatçı Anadol, LNM’nin okullarda da kullanılabileceğine işaret ederek, “Hayatta, tabiatta, araştırmalarda kullanabilir. Zira daha çok eğitim tasası olan bir platform, çıkış noktası ‘araştırma’ olan bir hayal. Münasebetiyle o meşhur yapay zeka araçlarının hiçbirinde bu bahsettiğimiz datalar olmadığı ve bu eğitim sistemine sahip olmadıkları için zati birebirini da yapamıyorlar.” dedi.
Projeyi duyurduktan sonra çok hoş geri dönüşler aldığını belirten Anadol, “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan da toplumsal medya hesabından duyurmuş. Haberim yoktu. Sabah uyandığımda internette bayağı olumlu yorumlar geldiğini görünce fark ettim. Çok sevindim.” tabirlerini kullandı.
Anadol, dijital sanat alanında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü kazandığında ödül merasimine katılamadığı için çok üzüldüğüne de değinerek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Üzüldüğüm anlardan biriydi, Kültür Nişanı ödülümü almaya gidememiştim. O sırada Amazon yağmur ormanlarında bu projenin datalarını topluyorduk. O yüzden gelememiştim Ankara’ya, Annem mükafatı almaya gitmişti. O günden beri tabir etmek istiyordum; aslında orada olmama sebebim rastgele bir durum değil. Sahiden de Amazon ormanlarının derinliklerinde mahallî halkla bilgi topluyorduk. İnternetten uzakta, bir data toplama sürecine giriyoruz. O yüzden kaçırmış, gelememiştim. Epey uzak bir uzaklıktaydım. 44 saatlik bir uçuş uzaklığındaydık ancak çok sevinmiştim. Bu ödül benim için çok manalıydı. Bilhassa dijital sanat alanında ülkemizi hem temsil etmek hem de bu türlü bir mükafatla onurlandırılmak, hayatım için muazzam bir motivasyon oldu.”
“MUAZZAM BİR RÖNESANSIN İÇİNDEYİZ”
Küresel iklim krizine karşı hassaslığa dair Türkiye’de kamu kurumlarıyla da ortak projeler yapmaktan mutlu olacağını vurgulayan Anadol, “Bence şu an bu yapay zekanın gelişiminde o yolları birleştirmek çok değerli. Büyük kurumların bu türlü kompleks fikirlere takviye olması çok değerli. İnanın, çok sıkıntı bu araştırmalar zira hiçbir kısa yolu yok.” şeklinde konuştu.
Art Review dergisi tarafından belirlenen sanat dünyasının en tesirli 100 ismi listesine giren Refik Anadol, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Dijital sanat alanında o listede olabilmek, ülkemizi temsil etmek benim için çok değerli. 2025 yılında bilhassa dünyada ve ülkemizde yapay zekanın kıymetli bir değişime yol açacağını düşünüyorum. Muazzam bir Rönesans’ın içindeyiz. Bence hiç varsayım edemediğimiz kadar kompleks ve insanlığa düzgün geleceğini düşündüğüm çok fazla gelişmeyi art geriye yaşayacağımızı öngörüyorum. Hastalıklar dahil, dünyadaki birçok soruna tahlil bulabiliriz. 2025 yılının herkese memnunluk, ilham ve umut sağlaması hayal ediyorum.”
