Özbekistan‘da bir ortaya gelinerek çay içilen, sohbet edilen ve yemek yenilen çayhane geleneği yüzyıllardır yaşatılıyor.
Ülkedeki tüm kent ve kasabalarda, köy ve mahallelerdeki çayhaneler, yüzyıllardır Özbeklerin toplumsal yaşantısı ve ulusal kültürünün modülü olmayı sürdürüyor.
Orta Asya’nın sıcak iklim şartları nedeniyle de tercih edilen çayhaneler, kitle irtibat araçlarının bulunmadığı geçmiş periyotlarda haberlerin öğrenildiği, çeşitli bahislerin tartışıldığı ve iş görüşmelerinin gerçekleştirildiği yerler olma özelliğiyle öne çıkıyor.
Geçmişte kervansaray ve çarşılarda kurulan, bugün ise daha çok tıpkı mahallede yaşayan, birebir mesleğe sahip, tıpkı okulda eğitim gören yahut tıpkı görüşü paylaşan şahısların bir ortaya geldiği çayhaneler, Özbeklerin ulusal kültürün ruhunu yansıtan, klasik ömür kültürü ile rengarenk çarşıların ayrılmaz kesimi ve gürültülü sokakların samimi ve sakin köşesi olmasıyla ilgi görüyor.
– Çayhaneler, yazın sıcaklardan kaçılan, kışın ısınılan mekanlar
Genellikle yörenin en hoş ve görüntülü noktalarında bulunan çayhaneler, bazen açık havadaki ağaçların gölgesinde, bazen de çay yahut küçük suların kıyısında inşa ediliyor. Çayhaneler, yazın sıcaklardan kaçılan, kışın ise sıcak çay içerek ısınılan yerler olmasıyla da öne çıkıyor.
Özbeklerin daha çok hafta sonları ağır gittikleri çayhaneler için rezervasyon yaptırılabiliyor, ağır devirde rezervasyon yaptırmayanlar ise yer bulmakta zahmet çekebiliyor.
Geleneksel Özbek desenleriyle dizayn edilen çayhanelerde yaşlılar masa ve sandalyelerin yerine “körpe” diye isimlendirilen minder döşenmiş alanları, gençler ise daha çok masa ve sandalyeli çayhane odalarını tercih ediyor.
Çayhaneler, her ne kadar çay içilen yerler olarak görülse de ziyaretçilerin siparişi üzerine Özbek pilavı ve klâsik yemekler de servis ediliyor.
Kazan sayısı, çayhanenin bilinirliğini gösteriyor
Özbek çayhaneleri, semaver ve kazanlarıyla öne çıkıyor. Birkaç yemeğin birebir anda pişirilebilmesi için kazan sayısının fazlalılığı ve semaverlerin büyüklüğü, çayhanelerin bilinirliğini gösteriyor. Halk ortasında meşhur olan çayhanelerde yaklaşık 20 kazanda tıpkı anda yemek pişiriliyor.
Çayhaneler, kazanların sayısına nazaran “Beş Kazan”, yörenin ismine nazaran “İpekçi”, “Altın Kevgir”, bazen de aşçının ismiyle “Mahmudcan Ata” halinde isimlendirilebiliyor.
Küçük köy çayhanelerinde işletmeci, tıpkı anda hem aşçı hem garson hem de temizlikçi olabiliyor, genelde bu işletmelerde aile fertleri çalışıyor. Büyük çayhanelerde ise her yemek çeşidi için başka aşçı tutuluyor, çaycı, garson, temizlikçi ve müzisyen de çalıştırılabiliyor.
Çayhaneye gelenlerin istedikleri yemekleri sipariş edebilmeleri, bu işletmeleri yemekhane ve lokantalardan ayıran en kıymetli özellik olarak öne çıkıyor. Bu sebeple Özbekler, klasik yemekhanelerin yerine daha çok çayhaneleri tercih ediyor.
Müşteriler, sipariş edilen yemeğin hazırlanmasını beklerken birbirleriyle sohbet ederek kağıt oyunu ve tavlayla vakit geçiriyor.
Çayhanede hazırlanan Özbek pilavı, klasik desenlerle işlenmiş büyük tabaklarla servis ediliyor. Pilavı daha çok elle yemeye çaba gösteren Özbekler, kuyruk yağıyla hazırlanan yemeğin daha lezzetli olacağına inanıyor.
Kaynak : Haberler.com
