Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) ve İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, kurumun 2025 yılı yatırım ve hizmet bütçesini İBB Meclisi’nde sundu. Sunumuna, “2025-2029 Stratejik Planını, 2025 yılı bütçesini, performans programını, yatırım ve hizmet programını konuşacağımız toplantıdayız” kelamlarıyla başlayan İmamoğlu, şunları söyledi: “Beş yıl evvel yaptığımız 2020 yılı bütçesini hatırlıyorum. O gün İBB, İETT ve İSKİ için toplam 36 milyar liralık bütçeyi, bu Meclis’e getirdiğimiz dün üzere aklımda. Ortadan geçen beş yılın sonunda tekrar buradayız. Ve size bugün 415 milyar liralık İBB bütçesi, İETT ve İSKİ bütçeleri ile birlikte, toplamda 564 milyar liralık bir konsolide bütçe sunuyoruz. 36 milyar liradan 564 milyar liraya… Bu değişimin gerçek bir büyümeyi, bolluğu, rahmeti tabir etmesini çok lakin çok isterdim. Lakin maalesef bu sayıların o denli bir manası yok. Yalnızca bu iki sayı bile, Türkiye’ye son beş yılda yaşatılan ekonomik krizin boyutunu kavramamız açısından ibret verici. O devirde 5,5 lira olan Amerikan Doları, bugün tüm baskılara karşın 35 liraya yaklaşmış durumda. Dolar artmasın diye, bütçeden ‘kur muhafazalı mevduata’ harcanan para, enflasyonu da dikkate aldığımızda, 4 yıllık toplam İBB bütçesi kadar.”
2025 yılı Yatırım ve Hizmet Programımızda 649 farklı yatırım ve hizmet proje gerçekleştireceğiz
“’Tam Yol İleri’ şiarıyla oluşturduğumuz 2025-29 yılı Stratejik Planımız, afet ve acil durum idaresinden ulaşım tahlillerine; sürdürülebilir etraf ve güç idaresinden kent iktisadına yeni bedeller eklemeye; toplumsal hayat imkanlarının geliştirilmesinden, toplumsal gereksinimlerin eşit ve kapsayıcı bir halde karşılanmasına; İstanbul’u yaratıcı sınıflar için bir çekim merkezi yapmaktan olimpiyatları düzenleyen bir spor kenti olmaya; demokratik iştirakten kültürel ve doğal kent mirasını muhafazaya kadar pek çok gereksinime karşılık verebilecek adil, iştirakçi ve yenilikçi idare anlayışı ile finansal sürdürülebilirliği temin eden bir bakış açısıyla hazırlandı. İSKİ ve İETT dahil, 2025 yılı konsolide bütçemiz, 564 milyar lira olacak. Konsolide bütçemizin 280 milyar liralık en büyük kısmını yatırımlara ayırdık. Son 5 yılda olduğu üzere, 2025 yılında da bütçemizde ana kalemi yatırımlar oluşturuyor. Bizim asli önceliğimiz, bir yandan halkımızın acil beklentilerine karşılık vermek, öbür yandan da on yıllarca ihmal edilmekten kangren olmuş alt yapı meselelerine kalıcı tahliller sunmaktır. Bu anlayışla, 2025 yılı Yatırım ve Hizmet Programımızda 649 farklı yatırım ve hizmet proje gerçekleştireceğiz.”
İmamoğlu, yaptıkları ve yapacakları yatırımları ayrıntılandırdığı sunumunda, özetle şu çarpıcı sayıları ve bilgileri paylaştı: Bu yıl Çekmeköy–Sancaktepe-Sultanbeyli metro çizgisinin, Çekmeköy-Samandıra Merkez ortası 6,5 km’sini tamamlayıp mart ayında hizmete açtık. Birebir vakitte Ataköy-İkitelli metro çizgisinin, Bahariye – Ataköy ortası 11,3 km’sini tamamladık ve hizmete açtık. Çok değişik bir öteki hususu da paylaşmak isterim. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın, imali tamamlanarak işletilmek üzere belediyemize devrettiği, 22 kilometre uzunluğundaki Tavşantepe-Sabiha Gökçen Havalimanı metro çizgisinin, Başakşehir-Kayaşehir metro çizgisinin ve Bakırköy-Kirazlı metro çizgilerine ilişkin, toplam bedeli 11,5 milyar lira olan bu sayısı, 8 ila 10 ay ortasında bizden direkt kesilerek, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na ödediğimizi de buradan ilan etmek isteriz. Bu daha evvel, bu geri ödeme sistemi 20-25 yıla varan bir metotla tahsil edilirken, bizim kasamızdan 8 ila 10 ayda geri almıştır. Yani az evvel verdiğim sayıların içinde, bu türlü bir 10 milyar daha kesilmemiş bütçede bir sayı olması gerekirken, bizden kesildiğini, bu 22 kilometreyi de kime yazmamız gerektiğini, Ulaştırma Bakanlığı’na mı, yoksa İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne mi yazmamız gerektiğini milletimizin vicdanına havale ediyorum. 2029 yılı sonuna kadar 77 km raylı sistem sınırı inşa edeceğiz ve İBB olarak, inşa edilen toplam sınır uzunluğunu 244,3 km’den 321,3 km’ye çıkaracağız. 2025’te hala devam eden projelerimizden kimilerini tamamlamış olacağız.
Ulaşımın rahatlaması için 3 büyük proje
2014-19 yılları ortasında ulaşım projelerinin hayata geçirilmesi için, bizden evvelki idare, 1,9 milyar dolar finansman sağlamıştı. Biz ise, 2019-24 ortası devirde 3,2 milyar dolarlık finansman sağladık. Bunu yaparken de belediyecilik alanında yeni bir prensip imza attık ve ülkemizde birinci yeşil tahvil ihracıyla 715 milyon doları ülkemize getirdik. Kentimizde ulaşımın rahatlaması için üç büyük proje yapmak istiyoruz. Bunlardan birincisi Sefaköy-Beylikdüzü (TÜYAP) metro çizgisidir. Büyükçekmece, Esenyurt, Avcılar, Beylikdüzü, Küçükçekmece ve Bakırköy ilçelerimizden geçecek çizgi, yaklaşık 3,5 milyon hemşerimize hizmet edecek. 18,5 km uzunluğundaki bu proje, hiçbir raylı sistem yatırımı olmayan İstanbul’un batısına yapılacak birinci metro çizgisi olacak. Bu çizginin acilen hizmete sunulması için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile Yeşil Kentler Memorandumu’yla ön protokol imzalayarak, dış finansman çalışmamız devam ediyor. Önemli bir yol almış durumdayız.
Hattımızın fizibilite ve projelerini, 2022 yılında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nca onaylandığını da sizlerle paylaşayım. İBB olarak, İstanbul halkı olarak, az evvel saydığım Büyükçekmece, Esenyurt, Avcılar, Beylikdüzü, Küçükçekmece ve Bakırköy halkımızla birlikte 2022, 2023, 2024 kamu yatırım programlarına alınması için, tam 5 sefer müracaatta bulunduk. Fakat olumlu karşılık alamadığımız için, milletlerarası yaptığımız o kredi Mutabakatı -ki uzun vadeli bir kredi mutabakatıdır, Çok düşük faizli bir kredi anlaşmasıdır- Olduğu yerde öylece bekliyor. Yani bunun bir yatırım planına alınmamasının açıklanacak, izah edilecek hiçbir tarafı yoktur. Yazıktır, günahtır. Milletimizin çektiği ızdırabın sebebi nedir? 2022’den beri bekletiyorsunuz. Tekrar söyleyeyim, hemşehrilerimiz duysun: Büyükçekmece, Esenyurt, Avcılar, Beylikdüzü, Küçükçekmece ve Bakırköy… 3,5-4 milyon insanın metro hizmetini almasını, bir imza – -kefalet yok- bir imza. Yatırım programına alınacak. Kredi hazır. Süreci başlayacak. Bir imza! Bu milletten bir imzayı imtina ediyor. Ben, siyasi hırs ve ihtirastan diğer hiçbir şey okuyamıyorum bunun altında.
Raylı sistemlerin toplu ulaşım içerisindeki hissesini, 2029 itibariyle yüzde 39,5’e çıkarmayı hedefliyoruz
İkinci değerli projemiz, Üsküdar-Kadıköy-Maltepe Tramvayıdır. Bu proje, 21 kilometre uzunluğunda ve 33 duraktan oluşuyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ve ÇED onayları aldığımız projemizde, 2025’de ihaleye çıkmayı ve 2028 yılı sonunda açmayı planlıyoruz. Tramvay projemizi, tek başına bir raylı sistem projesi olarak görmüyor, cadde bütününde topyekun bir rehabilitasyonu hedefliyoruz. Üçüncü projemiz ise, İstanbul trafiğini bir baştan bir başa rahatlatacak olan ve ‘yeni kuşak ekspres metro’ diye tanımladığımız HIZRAY’dır. Projelendirme çalışmalarını tamamladığımız, finansman görüşmelerini sürdürdüğümüz HIZRAY projesi, 74,5 km uzunluğunda oluşacak. Günde 1,5 milyon, yılda 550 milyon yolcu taşıyacak. Beylikdüzü’nden Sabiha Gökçen’e seyahat mühletini 55 dakikaya indirecek bu proje İstanbul’un her noktasına kolay ve konforlu halde ulaşma imkanı sunacak. Bunlarla birlikte toplamda, 76,4 km uzunluğuna sahip; Ümraniye-Üsküdar-Beykoz, Hacıosman-Çayırbaşı-Sarıyer, İTÜ-Maslak-Kâğıthane, Üsküdar-Kadıköy ve Ayvansaray-Fenertepe metro sınırı, Yenidoğan-Söğütlüçeşme metro çizgisinin Emek-Söğütlüçeşme ortası, Bostancı-Kayışdağı ve Laleli-Ayvansaray Tramvay Sınırı ile Zincirlikuyu-Ortaköy teleferik çizgisi projelerimizin ön fizibilite ve güzergâh etüt çalışmalarına devam ediyoruz. 2025’te toplam 39 milyar lira ayırdığımız raylı sistemlerin toplu ulaşım içerisindeki hissesini, 2029 itibariyle yüzde 39,5’e çıkarmayı hedefliyoruz.”
Deniz ulaşımı için toplam 6 milyar liralık bütçe ayırdık
Şehir Sınırları bünyesinde, 53 iskelede, günlük ortalama 903 sefer yapıyoruz. Önümüzdeki 5 yıllık stratejik plan devrinde, deniz ulaşımında optimizasyonu sağlayacağız ve daha küçük araçlarla, daha çok hatta, daha süratli ve daha konforlu deniz ulaşımını sağlayacak ve denizyolunun toplu ulaşım hissesini yüzde 10’a çıkaracağız. Bu amaçla, 2025’te deniz ulaşımı için, toplam 6 milyar liralık bütçe ayırdık.
Bizim devrimizde ulaşım sübvansiyonu 3.4 milyar dolara ulaştı
2014-18 yılları ortasında, İBB bütçesinin ortalama yüzde 7’si ulaşıma sübvansiyon olarak kullanılıyordu. Biz, ekonomik krizde artan yakıt maliyetlerini halkımıza yansıtmamak ismine, 2020-24 yıllarında, bütçemizin yüzde 15’ini ayırmak zorunda kaldık. Böylelikle 2014-18 yıllarında ulaşıma dayanak 1.7 milyar dolar düzeyindeyken, bizim devrimizde ulaşım sübvansiyonu 3.4 milyar dolara ulaştı. Bu kapsamda, özel halk otobüslerine 1.2 milyar dolarlık devasa bir sübvansiyon takviyesi sağladık. Burada, öz kaynaklarımızla 252 yeni metrobüs alarak, filomuzu yenilediğimizi de kaydetmek isterim. 2024-29 periyodunda ise bu kaleme, toplam 526 milyar TL, yani 15,5 milyar dolar ayıracağız.
Biz, ulaşım altyapısına 2019-24 ortasında 9,7 milyar dolarlık yatırım yaptık
Bizden evvelki idare, 2014-18 yılları ortasında ulaşıma, toplam 6,3 milyar dolar yatırım bütçesi kullanmışken, biz, ulaşım altyapısına 2019-24 ortasında 9,7 milyar dolarlık yatırım yaptık. Artık ortaya bir nefes koyalım Biraz öğrenilmesi gereken sınırları kıymetli. Öğrenmesi gereken arkadaşlarımız eklenmiş olabilir. Duyuralım. Niçin dolar, niçin Euro diyoruz? Zira, ne yazık ki paramızla konuşamıyoruz. Paramızı, 200 lirayı bile bozuk para haline getirdiler. Bunu hepimiz biliyoruz. Münasebetiyle, iki 5 yılı birbiriyle kıyaslarken, yabancı para üniteleri üzerinden konuşmak zorunda kalıyoruz, vatandaşımız daha net kıyaslayabilsin diye. Bir başka sözle; bize karşı çıkarılan onca engelleme eforuna ve daralan iktisada karşın, ulaşım altyapısına, yaklaşık olarak 3,4 milyar dolar daha fazla yatırım yapmış olduk.
Bu bütçede yer alan ve bizim devrimizde başlayan toplumsal yardımlardan kimileri şunlardır. Her birisi birbirinden bedelli, her birisi vatandaşımıza direkt dokunan, muhtaçlığını çözen, özel çalışılarak, gereksinimi özel belirleyerek insanımıza aktarılan kaynaklardır. 0-4 yaş ortası bebeği olan ailelere Anne Bebek Dayanak Paketi, 0-4 yaş ortası bebeği olan annelere, İstanbul Kart entegrasyonuna dahil olan, toplu ulaşım araçlarında çocuklarıyla birlikte fiyatsız seyahat imkanı tanıyan Anne Kart. Anneler, 732 bin Anne Karta sahip oldu bu devirde. Helali beğenilen olsun annelerimize. Yani biliyorsunuz, ‘Kimin parasını kime veriyorsun’ diye meydanlardan tehdit aldığımız bu projeydi bu. Neyse ki son seçimde, ‘Babalara bile vereceğiz’ diye vaatte bulunmak zorunda kaldılar!
11 projemiz bekletiliyor
“Ne yazık ki, an itibariyle 11 projemizle ilgili tam bir muamma kelam hususudur. Uzun vakittir talep ettiğimiz; Cumhurbaşkanlığı Yatırım Programı’nda ve Hazine Bakanlığı’nda beklemekte olan bu 11 projemizin neden sürece konmadığı, ne vakit sürece konacağı maalesef muhakkak değildir. İlgili kurumlar, bu projeler yokmuş, biz hiç müracaat yapmamışız üzere davranmakta, 16 milyonu mağdur edecek partizanca bir tutum sergilemektedirler. Bu 11 projeyle ilgili başvurularımızla ilgili olarak, hükümetten rastgele bir garanti ya da para yardımı istiyor da değiliz. Yalnızca bir imza atılmasını ve finansman bulmamız için müsaade verilmesini talep ediyoruz.
Tek bir imza bekleyen projelerimizi ve hangi tarihten bu yana bekletildiklerini sizinle paylaşmak ve bu makus aklı milletimize şikayet etmek istiyorum. İETT 300 adet metrobüs alımı, Temmuz 2021’den bugüne 3,5 yıldır bekliyor. Sefaköy-Beylikdüzü-TÜYAP metrosu, Temmuz 2021’den bugüne bekliyor. Eyüp-Bayrampaşa-Tramvay Çizgisi, Temmuz 2021’den bugüne bekliyor. Data Merkezi suramı, Ekim 2022’den bugüne bekliyor. Kömürcüoda Atık Yakma ve Güç Üretim Tesisi, Temmuz 2023’ten bugüne bekliyor. SECAP Güç Verimliliği, Temmuz 2023’ten bugüne bekliyor. Çekmeköy-Sancaktepe-Sultanbeyli Metro Projesi, Aralık 2023’ten bugüne bekliyor. Kaynarca-Pendik-Tuzla metro sınırı, Aralık 2023’ten bugüne bekliyor. Tıpkı bu projeler üzere, yıl içinde müracaatlarını yaptığımız Ümraniye-Ataşehir-Göztepe metrosu, Kirazlı-Halkalı metrosu ve 136 metro aracı projeleri için de kaç yıl bekleyeceğimizi hiç bilmiyoruz. Bu projeler için de kaç yıl bekleyeceğimizi açıkçası bugün neden bilmiyoruz? Aslında biliyoruz. Bir dahaki seçime kadar.
